Παρασκευή 2 Δεκεμβρίου 2011

ΤΟ ΠΕΝΘΟΣ ΣΕ ΕΝΗΛΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙΑ.

Τι είναι το πένθος;


       Το πένθος θεωρείται μια αναμενόμενη και φυσιολογική αντίδραση του ατόμου, μπροστά στην απώλεια (πραγματική π.χ. θάνατος ή συμβολική π.χ. χωρισμός ή διαζύγιο) αγαπημένων του προσώπων. Διαιρείται σε 5 στάδια και μπορεί να κρατήσει έως και 2 χρόνια. 


Τα στάδια του πένθους είναι τα εξής:


       Άρνηση: "όχι.. δε, το πιστεύω". Πρόκειται για έναν μηχανισμό άμυνας που ενεργοποιεί το άτομο ασυνείδητα και προσωρινά, καθώς δυσκολεύεται να συνειδητοποιήσει το μέγεθος της απώλειας.


       Θυμός: είτε για το ίδιο το πρόσωπο που έφυγε, θεωρώντας πως μας εγκατέλειψε και μας άφησε μόνους, είτε γιατί ο θάνατος εκλαμβάνεται ως αδικία...αδικία γιατί η ζωή ή ο Θεός μας πήρε το αγαπημένο μας πρόσωπο, είτε θυμό για τα πρόσωπα που συνδέονται με το θάνατό του.


     Διαπραγμάτευση: το στάδιο αυτό περιλαμβάνει σκέψεις και σενάρια σχετικά με το τι διαφορετικό θα μπορούσε να είχε γίνει ώστε να μη φύγει το αγαπημένο μας πρόσωπο. Συνήθως, τα άτομα νιώθουν ενοχές που δεν έδειξαν αρκετή αγάπη στο πρόσωπο που έφυγε  ή δε πρόλαβαν να του πούνε αυτά που θα ήθελαν.


      Θλίψη: το άτομο συνειδητοποιεί περισσότερο την απώλεια και βιώνει συναισθήματα θλίψης και απογοήτευσης, διαταραχές ύπνου και διατροφής και έλλειψη συγκέντρωσης.


      Αποδοχή: σταδιακά, οι σκέψεις, τα συναισθήματα και τα συμπτώματα καταλαγιάζουν και το άτομο αρχίζει σιγά-σιγά να προσαρμόζεται σε καινούργια δεδομένα.


       Τα στάδια αυτά δεν είναι απόλυτα. Μπορεί να επαναληφθούν ή να μην υπάρξουν κάποια από αυτά. Ωστόσο, αν δε καταφέρει το άτομο να βιώσει κάποιο από τα στάδια του πένθους, αυτό θα έχει ως συνέπεια τη δυσλειτουργικότητα σε άλλους τομείς και την εμφάνιση διαταραχών, όπως είναι η καταθλιπτική διαταραχή.

Ποιες είναι οι σκέψεις που κάνουν τα άτομα, που έχασαν ένα αγαπημένο τους πρόσωπο;


       Συνήθεις αρνητικές σκέψεις των ανθρώπων που χάνουν αγαπημένα τους πρόσωπα είναι:

-"Δε μπορώ να ζήσω χωρίς τον άλλον".

-"Θέλω να πεθάνω".

-"Αν συνεχίσω τη ζωή μου θα προδώσω τον αγαπημένο μου".

-"Είμαι άτυχος/η".

-"Ο θάνατος είναι τιμωρία προς εμένα ή αυτόν".

-"Είμαι ο πιο δυστυχισμένος άνθρωπος του κόσμου".

-"Με εγκατέλειψε".

-"Εγώ φταίω. Θα μπορούσα να το προλάβω".

-"Είναι άδικο να συμβαίνει αυτό".

-"Δε θα μπορέσω να γνωρίσω πάλι έναν άνθρωπο σαν αυτόν".

Ποια είναι τα αρνητικά συναισθήματα που βιώνουν τα άτομα που έχασαν ένα αγαπημένο τους πρόσωπο;


       Συνήθη συναισθήματα που βιώνει το άτομο, όταν χάνει κάποιο αγαπημένο πρόσωπο είναι:

-Ζήλεια, γιατί οι άλλοι έχουν δίπλα τους τους αγαπημένους τους, ενώ εκείνο όχι.

-Ενοχές, γιατί το άτομο δεν έδειξε αρκετή αγάπη στο πρόσωπο που έχασε ή δεν έκανε αρκετά πράγματα για εκείνον.

-Φόβο, ότι δε θα καταφέρει να σταθεί και πάλι στα πόδια του και να προχωρήσει στη ζωή του.

-Πόνο, διότι η απώλεια εκλαμβάνεται σα να έχει χάσει ένα κομμάτι του εαυτού του.

-Μοναξιά, γιατί πιστεύει πως δύσκολα θα καταφέρει να συνδεθεί με άλλους ανθρώπους.

-Απογοήτευση και θλίψη, γιατί δεν αποδίδει νόημα σε τίποτα αφού δεν έχει πια κοντά του το αγαπημένο του πρόσωπο.

-Θυμό προς το κόσμο, τη τύχη, την αδικία, τη μοίρα, τον εαυτό του, το Θεό.


Ποια είναι τα σωματικά συμπτώματα που έχουν τα άτομα που πενθούν;

       Συνήθη σωματικά συμπτώματα που ενοχλούν το άτομο που πενθεί είναι:



-πονοκέφαλοι,


-κοιλιακή ενόχληση,


-πόνος στο στήθος και δύσπνοια,


-τάσεις λιποθυμίας,

-κόπωση,


-διαταραχές διατροφής και ύπνου.

Τι πρέπει να κάνουν τα άτομα που είναι δίπλα στον άνθρωπο που πενθεί:


       Πρώτα από όλα, είναι σημαντικό να δίνουμε χρόνο στον άνθρωπο που πενθεί, προκειμένου να περάσει τα στάδια του πένθους. Για αυτό εκφράσεις, όπως: "μη κλαις", "δεν πρέπει να νιώθεις έτσι,  (ενοχές, θυμό, ζήλεια, αδικία, ατυχία)",¨"πρέπει να συνεχίσεις τη ζωή σου", "έχεις τόσους ανθρώπους γύρω σου", "ξέρω πώς νιώθεις" (΄ΟΧΙ, δε θα καταλάβουμε ποτέ πώς νιώθει ένας άλλος άνθρωπος για οποιαδήποτε απώλεια), είναι καλύτερο να αποφεύγονται. Τέτοιες εκφράσεις, ίσως το άτομο που πενθεί μπορέσει να τις καταλάβει διανοητικά, όμως συναισθηματικά δε μπορεί να τις ακολουθήσει.


       Για αυτό, θα πρέπει να δίνουμε στον άνθρωπο που πενθεί επιλογές. Μπορούμε να ρωτήσουμε τι θα ήθελε να είναι διαφορετικό, καλύτερο ή περισσότερο. Τι καλύτερο,ίσως, θα μπορούσε να είχε κάνει για εκείνον ή τι περισσότερο θα μπορούσε να του είχε πει όσο ήταν κοντά του ή πόσο διαφορετικά θα ήθελε να ήταν τα πράγματα πριν φύγει; Έτσι, μας δίνεται μια εικόνα για το τι έχει μείνει "μισό".


      Επίσης, αντί να προσπαθούμε να τον βοηθήσουμε με όποιον τρόπο μας έρχεται στο μυαλό χωρίς αποτέλεσμα, μπορούμε καλύτερα να ρωτήσουμε το ίδιο το άτομο με ποιο τρόπο θα ήθελε να το βοηθήσουμε.  Οποιαδήποτε απάντηση του ατόμου πρέπει να γίνει σεβαστή, π.χ. "θέλω να μείνω μόνος/η μου" ή "κανείς δε μπορεί να με βοηθήσει". Σε αυτή την περίπτωση μπορούμε να διαβεβαιώσουμε το άτομο πως θα είμαστε δίπλα του οτιδήποτε και αν χρειαστεί.


       Το ενθαρρύνουμε να έρχεται σε επαφή με τα αληθινά συναισθήματα και τις σκέψεις του και να τις εκφράζει . Να δεχτεί την ευθύνη για ό,τι θεωρεί ότι άφησε στη μέση και να προτείνουμε, ίσως να γράψει ένα γράμμα στο πρόσωπο που χάθηκε, το οποίο θα περιλαμβάνει μια συγνώμη, ίσως, για τα πράγματα που δεν έκανε ή όλα εκείνα που δε του είπε ποτέ. 


       Να είμαστε καλοί ακροατές. Να είμαστε δίπλα στο άτομο, όποτε θέλει να μιλήσει και να μοιραστεί μαζί μας αναμνήσεις, συναισθήματα, σκέψεις.


       Να είμαστε δίπλα του σε κάθε βήμα που κάνει για να προχωρήσει παρακάτω. Πρέπει σιγά-σιγά να το ενθαρρύνουμε να δράσει με το να αλλάξει το σπίτι, να φυλάξει τις φωτογραφίες του προσώπου που χάθηκε, να δώσει τα ρούχα του σε ανθρώπους και ιδρύματα που τα έχουν ανάγκη ώστε να νιώσει καλύτερα μέσα από την προσφορά. Να συμμετάσχει σε κάποια ομάδα ανθρώπων που έχουν βιώσει μια σημαντική απώλεια, ώστε μέσα από αυτή να νιώσει αμοιβαία υποστήριξη σε αυτή τη διαδικασία. Να αρχίζει να βγαίνει και να ψυχαγωγείται και να σχεδιάζει το μέλλον.


Τι πρέπει  να κάνει το άτομο που πενθεί;



       Είναι πολύ σημαντικό το άτομο που πενθεί:


-να αποφεύγει χημικές ουσίες, όπως ηρεμιστικά και αλκοόλ,


-να τρώει καλά, ακόμα και αν αντιμετωπίζει δυσκολίες στην πρόσληψη τροφής,


-να αρχίζει σιγά-σιγά να αυξάνει την ενέργειά του με το να κάνει έναν περίπατο ή να γυμναστεί,


-να μιλάει σε ανθρώπους που ξέρει ότι τον αγαπούν πραγματικά και πως σέβονται τα συναισθήματά του,


-να εκφραστεί μέσω της προσωπικής δημιουργίας, όπως το να ζωγραφίσει, να γράψει ποιήματα ή να φτιάξει ένα κολάζ με φωτογραφίες του ανθρώπου που έχασε,


-να γράψει όλα αυτά που αισθάνεται και που θα ήθελε να πει στον άνθρωπο που έχασε με τη μορφή γράμματος.


Πότε υπάρχει πρόβλημα;
       
       Όπως είπαμε παραπάνω, τα στάδια του πένθους είναι απολύτως φυσιολογικό να τα βιώνει ένας άνθρωπος σε περιπτώσεις απώλειας και πρέπει να του δίνουμε χρόνο να τα βιώσει ώστε να προσαρμοστεί ομαλά. Ωστόσο υπάρχουν περιπτώσεις, όπου το άτομο δε μπορεί να χειριστεί την κατάσταση και παρουσιάζει ορισμένες προβληματικές συμπεριφορές. Οι άνθρωποι που βρίσκονται δίπλα του πρέπει να ανησυχήσουν και να απευθυνθούν σε κάποιον ειδικό όταν τα άτομα που πενθούν:


-πιστεύουν ότι θα συναντήσουν το αγαπημένο τους πρόσωπο ή του μιλάνε σα να υπάρχει μέσα στο σπίτι,


-εμφανίζουν επιθετική συμπεριφορά που απειλεί τους άλλους ή ακόμα και τον εαυτό τους (χτυπάνε το κεφάλι τους στο τοίχο, τραβάνε τα μαλλιά τους ή χτυπάνε τους άλλους),


-έχουν αυτοκτονικό ιδεασμό, λένε ότι θέλουν να πεθάνουν για να πάνε να τον βρουνε ή κάνουν απόπειρες αυτοκτονίας,



-υιοθετούν δυσλειτουργικές συμπεριφορές για να κρατήσουν το αγαπημένο τους πρόσωπο "κοντά τους" (ντύνονται με τα ρούχα του για να τον αισθάνονται, χωρίς να τα βγάζουν από πάνω τους, αρνούνται πεισματικά να φυλάξουν οτιδήποτε δικό του, ετοιμάζουν δείπνο για δύο άτομα συμπεριλαμβάνοντας και το χαμένο πρόσωπο).


-όταν, μετά το πέρας των δύο χρόνων, τα στάδια του πένθους, αντί να καταλαγιάσουν γίνονται εντονότερα, (είτε γιατί το άτομο δε πέρασε από αυτά, είτε γιατί συνεχώς επαναλαμβάνονται) με αποτέλεσμα τα άτομα να εμφανίσουν καταθλιπτική διαταραχή(παρατηρούνται έντονα αρνητικά συναισθήματα και πτώση της διάθεσης, έχουν χάσει κάθε ενδιαφέρον για δραστηριότητες, αισθάνονται έντονη κούραση και παρουσιάζουν διαταραχές ύπνου (αυπνία ή υπερυπνία) και διατροφής(δε τρώνε τίποτα ή τρώνε πάρα πολύ).


Τα παιδιά μπροστά στο πένθος και την απώλεια.


       Κατά την προσχολική ηλικία(3-6 ετών), το παιδί έχει διαμορφώσει την έννοια του θανάτου αλλά δε μπορεί να αντιληφθεί τη μονιμότητά του και αυτό γιατί σε αυτή την ηλικία δεν έχει οργανώσει τη σκέψη του και αποδίδει αφελείς σημασίες στις λέξεις που χρησιμοποιεί. Στην ηλικία των 6-9 χρονών αρχίζουν να αντιλαμβάνονται τη μονιμότητα του θανάτου αλλά θεωρούν ότι αυτό δε θα συμβεί στα ίδια. Αντίθετα πιστεύουν ότι μπορούν να τον νικήσουν με την εξυπνάδα και τη δύναμή τους. Μεταξύ 9-11 ετών, το παιδί πλεόν μπορεί να συνειδητοποιήσει τι είναι ο θάνατος και κατανοεί τη καθολικότητα, δηλαδή ότι κάποια στιγμή όλοι οι άνθρωποι θα πεθάνουν και πως αυτό δεν είναι αναστρέψιμο.


      Ωστόσο, κάθε παιδί έχει δικό του ρυθμό ανάπτυξης. Υπάρχουν παιδιά που ρωτούν για το θάνατο από τα τρία τους και άλλα από τα δέκα τους. Ακόμα, άλλα  παιδιά κυριεύονται από συναισθήματα άγχους και φόβου, ενοχών διότι πιστεύουν πως φταίνε τα ίδια για το θάνατο του αγαπημένου τους, θυμού ενώ άλλα παιδιά δείχνουν να μην επηρεάζονται πολύ. 


Τι ΔΕΝ πρέπει να κάνει ο γονιός όταν το παιδί χάσει τον άλλο γονέα (ή κάποιο άλλο αγαπημένο πρόσωπο);


Ο γονιός δεν πρέπει:


-να κρύβει την αλήθεια από το παιδί (π.χ. έχει πάει ένα ταξίδι και δε ξέρω πότε θα γυρίσει),


-να δίνει ανακριβείς ή δυσνόητες πληροφορίες π.χ.κοιμήθηκε και δε θα ξαναξυπνήσει ή πέθανε επειδή αρρώστησε. Μπορεί να δημιουργηθεί φόβος στο παιδί για τον ύπνο με αποτέλεσμα να φοβάται να κοιμηθεί ή ακόμα και για τις απλές αρρώστιες (κρυολογήματα) αν δεν διευκρινιστεί στο παιδί η διαφορά ανάμεσα σε μια θανατηφόρα και σε μια καθημερινή αρρώστια.


-να ρίχνει ευθύνες στο παιδί, 


-να λέει ότι το παιδί δε κάνει να λυπηθεί  ή να κλάψει


-να το παραμελεί και να μεταφέρει το θυμό του στο ίδιο το παιδί,


-να λέει ότι "ήταν θέλημα Θεού" ή ότι "τώρα είναι καλύτερα κοντά στο Θεό". Τέτοιες δηλώσεις προκαλούν σύγχυση στο παιδί αν δε γνωρίζει πολλά για τη θρησκεία. Ίσως πιστεύει ότι ο Θεός θα πάρει και το ίδιο ή μπερδεύεται όταν όλοι κλαίνε απαρηγόρητα αλλά παράλληλα ισχυρίζονται ότι είναι καλύτερα κοντά στο Θεό.


Τι ΠΡΕΠΕΙ να κάνει ο γονιός όταν  το παιδί χάσει τον άλλο γονέα (ή κάποιο άλλο αγαπημένο πρόσωπο);


       Ο γονιός πρέπει:


-να λέει στο παιδί του ότι το άτομο πέθανε και να εξηγήσει την έννοια του θανάτου με απλές,  σύντομες και ειλικρινείς φράσεις. Μπορεί να ρωτήσει το ίδιο το παιδί τι πιστεύει ή τι ξέρει για το θάνατο και να του αναιρέσει τυχόν λανθασμένες αντιλήψεις και φόβους. Αν δε γνωρίζει κάτι να πει απλώς "δε ξερω". Σε αυτό βοηθάει πολύ το σχέδιο και η ζωγραφική καθώς οι φιγούρες, το σχέδιο και τα χρώματα που χρησιμοποιεί το παιδί είναι ενδεικτικά του τρόπου που βιώνει το θάνατο και των φόβων του. Αν ο γονιός δυσκολεύεται πολύ, μπορεί να συμβουλευτεί βιβλία ή να διαβάσει με το παιδί παραμυθάκια που μιλούν για το θάνατο.



-να είναι υποστηρικτικός και να δείχνει κατανόηση στις συμπεριφορές του παιδιού,


-να εξηγήσει στο παιδί τι θα συμβεί από εδώ και πέρα. Τα παιδιά ανησυχούν για το δικό τους μέλλον. Να εξηγεί πως το παιδί και οι βασικές του ανάγκες θα είναι πάντα η προτεραιότητά του και να του υπενθυμίζει  πόσο πολύ το αγαπάει χωρίς προϋποθέσεις.


-να το απαλλάξει από κάθε ευθύνη και ενοχή που μπορεί να έχει, 


-να το ενθαρρύνει να φτιάξει ένα άλμπουμ με αναμνηστικές φωτογραφίες για το άτομο που πέθανε ή να του γράψει ένα γράμμα. Μπορούν επίσης να συζητούν μαζί για τις αναμνήσεις που έχουν από το πρόσωπο που πέθανε, είτε καλές είτε κακές. Το παιδί έχει ανάγκη να διατηρεί στη μνήμη του ηαυτά που έζησε με το πρόσωπο που χάθηκε.


-να το ενθαρρύνει να εκφράσει τα συναισθήματά του και να του πει πως δεν είναι κακό να κλάψει. Σε αυτό βοηθάνε πολύ παιδικά βιβλία και παραμύθια που αφορούν στην απώλεια αγαπημένων προσώπων, μέσα από τα οποία αντιλαμβάνεται τα συναισθήματα των ηρώων της ιστορίας και τα δικά του.


Πότε υπάρχει πρόβλημα;



       Οι γονείς πρέπει να βρίσκονται σε επαγρύπνηση και να απευθυνθούν σε ειδικό όταν το παιδί επανειλλημένα:


-φαντάζεται ότι θα συναντήσει το αγαπημένο του πρόσωπο ή του μιλάει σα να είναι κοντά του ή το αντίθετο, δηλαδή δε μιλάει καθόλου για εκείνον,


-αντιμετωπίζει μαθησιακά προβλήματα ή έλλειψη συγκέντρωσης ή αρνείται να πάει στο σχολείο,



-παρουσιάζει κοινωνική απομόνωση,


-έχει αυτοκτονικές τάσεις,


-είναι πολύ επιθετικό σε σημείο που απειλεί τον εαυτό του ή τους άλλους,


-παρουσιάζει έντονες εκρήξεις θυμού,


-παρουσιάζει διαταραχές ύπνου και βλέπει εφιάλτες ή ανορεξία


-εκδηλώνει φοβίες.




       









        



1 σχόλιο:

  1. καλα ολα αυτα , αλλα οταν εχουν περασει χρονια και ακομα τον σκεφτεσαι και κανεις οτι περναει απο το χερι σου για να φυγεις .....τι γινεται ; οταν λες θελω να φυγω ,αλλα δε ξερω που ; ψαχνεις μονος σου λυσεις στο προβλημα ,τις βρισκεις και ξαναγυρνας παλι στις ιδιες σκεψεις ...τι θα γινοταν αν;;;;

    ΑπάντησηΔιαγραφή